Ons gehoor is een belangrijk zintuig waarmee we in contact staan met de buitenwereld. Kort gezegd horen we geluiden met onze oren. We willen geluiden niet alleen kunnen waarnemen, maar ook herkennen en interpreteren.
Ons gehoor in het kort
Het uitwendige oor bestaat uit de oorschelp en de gehoorgang. Geluidstrillingen worden hierdoor opgevangen en via het trommelvlies naar het middenoor geleid. In het middenoor worden de trillingen op het trommelvlies door drie gehoorbeentjes (hamer, aambeeld, stijgbeugel) versterkt en doorgegeven aan het binnendoor. Het binnenoor – ook wel slakkenhuis of cochlea genoemd – is gevuld met vloeistof en de trillingen uit het middenoor brengen daarbinnen een membraan met duizenden trilhaartjes in beweging. Deze haarcellen zetten de bewegingen om in elektrische signalen die via de gehoorzenuw naar het centrale gehoor in de hersenen gaan. In de hersenen nemen we het geluid uiteindelijk waar en volgt herkenning en interpretatie.
Onderstaande video illustreert hoe een muziekfragment (Bach) het membraan in het binnenoor in beweging zet. Duidelijk is is te zien dat verschillende tonen ook verschillende gebieden op het membraan activeren.
Van geluid naar informatie
Horen als in geluiden waarnemen is al buitengewoon complex. De stappen daarna zetten onze hersenen aan het werk om informatie uit geluid te halen. Het is razend knap dat we in staat zijn om in het dagelijks leven de verschillenden geluidsbronnen te onderscheiden. Bijvoorbeeld bij orkestmuziek individuele instrumenten beluisteren of in het verkeerslawaai weten of er een fiets, auto of vrachtwagen aankomt. We kunnen al die geluiden om ons heen orderen, herkennen en er ook nog betekenis aan geven. Daarbij is spraak een bijzonder geluid, met ook een bijzondere betekenis.
Horen en spraak
We weten onmiddellijk wanneer we spraakgeluiden horen. Zelfs als we de taal niet kennen, weten we toch dat er gesproken wordt. Het horen van spraak is het begin, de detectie. Het spraakgeluid moet in elk geval luid genoeg zijn. Vervolgens moeten we klanken, woorden en zinnen herkennen om te kunnen verstaan wat er gezegd wordt. Ook kunnen we met twee gezonde oren bepalen waar het vandaan komt (uit welke richting). En aan de stem kunnen we horen wie iets zegt en hoe. We horen welke emoties er bij de spreker zijn. En dat allemaal temidden van alle andere geluiden om ons heen: andere sprekers, radio, tv, muziek, machines, verkeer, etc.
Spraakverstaan
Spraakverstaan en alles wat daarbij komt kijken gebeurt (bijna) automatisch. Als je tenminste een gezond gehoor gehoor hebt. En zelfs met een gezond gehoor kunnen ongunstige omstandigheden de verstaanbaarheid behoorlijk verslechteren. Bij veel achtergrondlawaai en/of de slechte akoestiek van een galmende ruimte is dit goed te merken. Het spreekwoord “Een goed verstaander heeft maar een half woord nodig” kunnen we in die gevallen niet meer letterlijk nemen. Enkele illustraties van (verminderd) spraakverstaan zijn hier te beluisteren.